1-12-2023 Het is een trend, gezamenlijk dineren voorafgaand of tijdens een theatervoorstelling. Maar dat de eetgasten zelf ook performers zijn, dat is betrekkelijk nieuw en bijzonder. Het duo Fedde &de Carvalho brengt met Het Klankdiner interactief muziektheater op locatie, ditmaal in Theater de Drukkerij in Alkmaar.
Waar vroeger het Noord-Hollands Dagblad werd gedrukt, is nu het Makershuis gevestigd, een theater- en repetitieruimte voor Karavaan. In het rond staan zeven houten eettafels opgesteld, waar de gasten twee aan twee aanschuiven. In het midden staat een soort glazen, paddenstoelvormige bol, vervaardigd van glanzend keramiek en glas.
De tafels zijn niet zomaar houten tafels, ze heten ‘klanktafels’. Onder het houten tafelblad gaat een wereld aan apparatuur en elektronica schuil. Via luidsprekers komt een sonore stem tot ons die in fraai en helder taalgebruik, in een mooi evenwicht tussen poëzie en informatie, uitlegt wat ons, dinergasten, te wachten staat.
Achter de naam van het duo gaan Fedde ten Berge en Anne Roos Rosa de Carvalho schuil. De eerste is verantwoordelijk voor het concept en de muziek, de tweede schreef het script en doet de regie. Foodartist is Alice Héron, uit Berlijn afkomstig. En het beeldontwerp is afkomstig van Okke van Breemen.
De ondertitel van Het Klankdiner is Luister! We eten..., en daarmee wordt iets speciaals bedoeld: de voorstelling is geluidskunst in optima forma. Alles wordt klank: zodra we het bestek beroeren, maken wijzelf als gasten een compositie van tingelende en zilverachtige geluiden, die interfereren met de grote, dragende compositie van Ten Berge. Een mes dat over het servies glijdt, is pure klankschoonheid. Ildikó Horváth ontwierp het servies, en dat is niet zomaar aardewerk. Elk bord, schaal of beker draagt klanken in zichzelf. Daarnaar leren we luisteren.
De uitvoering is grotendeels gebaseerd op verrassing en het onverwachte, op de magie van wat akoestiek met voorwerpen doet, dus te veel prijsgeven is jammer. Deze vorm van interactief theater is duizend keer beter dan het quasi-ambitieuze Yellow Horizon van Annemijn Rijk, dat eerder deze week in première ging. Allereerst is Het Klankdiner veel intelligenter omdat van begin af aan duidelijk is wat de code is. Interactief theater is een complexere vorm dan veel theatermakers ermee doen. Het is niet zomaar wat uitproberen met het publiek of het publiek een kunstje mee laten doen, allereerst moet er een duidelijke bedding zijn waarbinnen de uitvoering zich afspeelt.
De tekst neemt ons door de vijf gangen heen mee op een reis van lucht via regen en brood naar aarde, tot aan onszelf, het individu. Ooit was de houten tafel een boom, maar die boom is door storm geveld. Van het hout werden tafels gemaakt. Is dat erg? Voordat we daarop een antwoord krijgen, worden de tafelgenoten (die in principe onbekenden van elkaar zijn, stelletjes en echtparen worden uit elkaar gehaald) uitgenodigd met elkaar in gesprek te gaan over wat ‘storm’ in hun leven betekent. Dat de tafel nu een klanktafel is, vol muziek, vindt dat hout wel fijn, zoals de tekst geeft: reïncarnatie is een mooi goed. In de tekst zitten filosofische overwegingen, zoals deze over wat er moet gebeuren voordat ‘mijn tafelblad jouw hand aanraakt’.
Voordat we aan tafel schuiven, krijgt ieder die dat wenst een drinkbeker gevuld met Oedipus-bier met citrussmaak. Deze verwijzing naar de Oedipus-mythe over de Griekse held die zijn vader doodde en met zijn moeder sliep keert aan het slot terug, als wijzelf een blinddoek krijgen voor het dessert: dat mogen we met onze handen tastend tot ons nemen. Ook Oedipus blinddoekte zichzelf, toen hem de waarheid over zijn gedrag werd verteld.
Bij aanvang van elke gang laat De Carvalho haar handen vlak over de glazen bol zweven, en de klanken die dan ontstaan vormen een welluidende mixture van natuurgeluiden, elektronisch versterkte regendruppels, klanken van biddende monniken, waaiende wind, trillingen van de tafels, de stem van keramiek en nog veel meer. De Carvalho zelf zingt in lange, gedragen notenreeksen.
Ook het menu stelt zelfs de fijnproevers voor raadsels: wat eten we? Anijsbrood of is de smaak toch venkel? En in gebakken klei zit een verrassing, welke? Met je tafelgenoot wissel je van gedachten over deze verfijnde proeverij, deze minimale slow food. Aan het slot krijgt iedere bezoeker een menukaart met klanktechnische en culinaire toelichting. Eén voorbeeld: het brood was ‘venkel- en korianderzaad Flatbread’ dat we konden dopen in ‘opgeklopte boter en lente-ui olie’.
De begeleidende klanken heten aldus: ‘We horen pulserende amplitude envelopes rondom een pseudo random generator. Dit gaat over in een continue klank op het moment van het breken van brood.’ Geheimzinnig, raadselachtig. Het resultaat echter biedt een rijke ervaring. Dit is geen diner in een lawaaiig restaurant, zoals de meeste dat tegenwoordig helaas zijn. Dat wil de houten tafel ook niet: laat me niet staan in een ‘vreetschuur’, zoals de tekst aangeeft.
De combinatie van tekst en klank plus de geconcentreerde ambiance van klinkende tafels en tingelend bestek maakt Het Klankdiner tot iets bijzonders, tot muziektheater waarnaar je luistert én waarin jijzelf meespeelt.
