Vlammende hooibalen, omgekeerde vlaggen en tractors die de snelweg blokkeren. Als het gaat over boeren, is dat vaak het beeld. Terwijl er achter dat beeld een hele wereld schuilgaat, zegt acteur Tim Schouten (29). ‘En bovendien zijn niet alle boeren zo.’ En dat wil hij laten zien. Komende dagen kruipt hij daarom in de huid van melkveehouder. Jan en vertelt het verhaal van deze boer. ‘Daarmee laat ik de menselijke kant zien van de boer. Waar loopt hij tegenaan en hoe reageert hij daarop?’ Schouten treedt op bij ‘De Boer Op’ tijdens Karavaan Festival, een theaterfestival bij Alkmaar. Zes acteurs spelen zes verschillende boerenmonologen, verhalen die gebaseerd zijn op gesprekken met boeren uit de regio. Volgens Schouten zijn het verhalen waarin ieder mens zich kan herkennen. ‘Het gaat veel verder dan het boerenleed. Wat doe je als je als mens vastloopt? Steek je je kop in het zand, ga je protesteren of bedenk je zelf een ludieke oplossing?
Worsteling
In zijn monoloog laat Schouten de worsteling zien van Jan, een boer die graag op zichzelf is aangewezen, maar door nieuwe regelgeving steeds afhankelijker is geworden van beleid. Jan is een ondernemend type en besluit om te verduurzamen en zelf een windmolen op zijn erf te plaatsen. Dat blijkt nog niet zo gemakkelijk. ‘Hij is er wel drie jaar mee bezig. Hij vertelt over de gigantische rompslomp: alle procedures, bezwaren en besprekingen in de gemeenteraad.’ Schouten hoopt dat de monologen verbindend werken en dat er meer begrip ontstaat. ‘Ik hoop dat bezoekers, net als ik, de boer van een andere kant leren kennen. En dat ze inzien dat er heel veel verschillende boeren zijn.’
‘Door ons systeem is het praktisch onmogelijk om koeien een goed pensioen te geven.’
Want te snel staan we klaar met ons oordeel, ervaarde Schouten zelf ook. ‘Koeien kunnen twintig jaar oud worden, maar in Nederland worden ze na zes jaar al afgeschreven en geslacht. Dat vind ik echt zielig. Maar toen ik hoorde dat een boer per koe belasting betaalt, begreep ik het wel beter. Door ons systeem is het praktisch onmogelijk om koeien een goed pensioen te geven, dat is gewoon veel te duur.’
Herkenning
Verdiep je daarom in de ander, voordat je een oordeel velt, zegt Schouten. ‘Ook al ben ik het er bijvoorbeeld niet mee eens dat een boer kalveren weghaalt bij hun moeder, toch probeer ik de mens te zien achter de boer. Hij is net als ik iemand die een beetje aan het ploeteren en proberen is.’
Het verhaal van Jan riep herkenning op bij theatermaker Schouten. ‘Ook als theatermaker loop ik tegen regels en eisen aan waar ik aan moet voldoen. Maar ik wil gewoon theater maken, net zoals een boer gewoon wil boeren.’
‘Omdat de monologen worden opgevoerd op een boerderij, krijgt het publiek de geur van koe, mest en urine er gratis bij.’
Na heel veel moeite krijgt boer Jan zijn windmolen op zijn erf. ‘Hij zegt dan: ‘En dan maar hopen dat alle energie en kracht die je erin stopt er ooit op een goede manier gaat uitkomen.’ Dat vind ik zo prachtig! Want dat heb ik zelf ook: ik steek tijd, energie en aandacht in wat ik maak, hopend dat er iets goeds gaat uitkomen.’
Hoop
De monologen zijn dagelijks te bezoeken tijdens het festival, dat duurt tot en met volgende week zondag. Omdat de monologen worden opgevoerd op een boerderij, krijgt het publiek de geur van koe, mest en urine er gratis bij. Na de voorstelling is er boerensoep en mengen agrarische studenten zich tussen de bezoekers om gesprekken op gang te brengen. De monologen geven geen antwoorden of oplossingen. Maar wel hoop, vindt Schouten. ‘Boer Jan heeft een inspirerende manier van werken. Hij blijft zoeken naar nieuwe mogelijkheden, is eigenwijs en kijkt telkens wat er wél kan. Eigenlijk is het een oproep aan ons allemaal: doe je eigen ding en ga daarvoor, of je nou boer bent, theatermaker of tandarts.’
